Азаптау мен сыбайлас жемқорлыққа жол берілмейді – және біз бұл қағиданы бәріміз есте сақтауымыз керек.

Түр­ме­лер­де­гі азаптау – бұл қал­дық, адам құқы­қта­ры мен БҰҰ Азапта­уға қар­сы кон­вен­ци­я­сы (2 және 16-бап­тар) және Адам құқы­қта­ры­ның жал­пы­ға бір­дей декла­ра­ци­я­сы (5‑бап) сияқты халы­қа­ра­лық нор­ма­лар­ды бұзу.

Мұн­дай әре­кет­тер­ге қаты­сы бар деп күдік­тен­ген кез кел­ген мем­ле­кет­тік шене­унік­тер, егер олар­дың кінәсі сот­та дәлел­ден­се, қатаң жау­ап­кер­шілік­ке тар­ты­луы керек.

Қазақ елін тонау және аза­мат­тар­ды азаптау сияқты қыл­мыстық құқық бұзу­шы­лы­қтарға қаты­сы бар, халы­қтан ұрлаған бай­лы­қта­рын алып, шетел­ге қашып жатқан шене­унік­тер­дің саны артып бара жатыр.

Шетел­де олар сая­си бас­па­на сұрап, Қаза­қстанға депор­та­ци­ядан қорғау іздеуде.

Олар өздерін сая­си құғын­дар, оппо­зи­ция қай­рат­кер­лері және адам құқы­қта­ры қорға­у­шы­ла­ры­мыз деп көрін­гісі келеді және қашып жет­кен Евро­па сот­та­ры мен басқа мем­ле­кет­тік орган­да­рын сен­ді­ру мақ­са­тын­да жалған ақпа­рат беру­де. Олар қазір­гі Қаза­қстан­ның қазір­гі ішкі сая­си аху­ал­ды біл­мей­тін батыс елдерінің адам құқы­қта­ры жөнін­де­гі ұйым­дар­дан қорғау іздейді.

Мұның көп­те­ген мысал­да­ры­ның бірі – Қаза­қстан Рес­пуб­ли­ка­сы­ның бұры­нғы Бас көлік про­ку­ро­ры және Қай­рат Қожам­жа­ро­втың бұры­нғы қыз­мет­кері Мақ­сат Дүй­се­но­втің ісі.

Қай­рат Қожам­жа­ро­вты еске алсақ, қазір­гі таң­да оған қар­сы тер­геу бастал­ды, ол өзі Мәс­кеу қала­сын­да тер­ге­уден қашып жүр.

Бір­не­ше күн бұрын біз таны­мал адво­кат Сәр­сен Төлен­та­ев­пен сөй­ле­су мүм­кін­ді­гіне ие бол­дық. Ол 2014 және 2016 жыл­дар ара­лы­ғын­да Қаза­қстан­ның тер­геу изо­ля­тор­ла­рын­да азапта­уға ұшы­раға­нын мәлім­де­ген үш адам­ның мүд­десін қорғаған бола­тын. Азапталған аза­мат­тар­дың айтуын­ша, Мақ­сат Дүй­се­нов бұл әре­кет­тер­ге жеке өзі келісі­мін берген.

Сәр­сен Төлен­та­ев өз сала­сы­ның мама­ны және қорғау ізде­ген аза­мат­тар үшін әділет­тілік­ке қол жет­кі­зетініне сене­міз. Оны­мен ұзақ және ашық әңгі­ме бары­сын­да Төлен­та­ев мыр­за біз­ге Мақ­сат Дүй­се­но­втің ісінің қан­ша­лы­қты күр­делі және дау­лы екенін көрсетті.

Біздің ақпа­ра­ты­мыз бой­ын­ша, Мақ­сат Дүй­се­но­втің келісі­мі­мен оның қара­мағын­дағы­лар қамалған­дар­ды жалған істі мой­ы­на алу үшін қару­мен қорқы­ту­ды қоса алған­да, зор­лық-зомбы­лық әдістер­ді қол­данған. Соны­мен қатар, Мақ­сат Дүй­се­но­вті сыбай­лас жемқор­лық жаса­ды деп күдік­те­у­ге де негіз бар.

Құжат­тарға сәй­кес, Мақ­сат Дүй­се­нов алған пара­ның жал­пы сома­сы 22 мил­ли­он дол­лар­дан астам болып табы­ла­ды. Бұл айып­тау мұқи­ят тер­ге­уді қажет ете­ді, егер дәлел­ден­се, қара­жат елдің бюд­жетіне қай­та­ры­луы керек.

Қазір­гі уақыт­та Мақ­сат Дүй­се­нов Гер­ма­ни­яда сая­си босқын ретін­де тану­ды талап отыр, мақ­са­ты Қаза­қстан­дағы сот тер­геу астын­да қалмау.

Осы­ған бай­ла­ны­сты Мақ­сат Дүй­се­но­втің Гер­ма­ни­ядан сая­си бас­па­на сұра­уы таңқа­лар­лық болып көрі­неді. Ол өзін сая­си қуда­ла­удың құр­ба­ны ретін­де көр­се­ту­ге тыры­су­да, деген­мен істе ешқан­дай сая­си із аты­мен де заты­мен де жоқ.

Істің мән-жай­ла­ры толы­ғы­мен заң­сыз және Мақ­сат Дүй­се­но­вті Қаза­қстан­дағы сая­си көзқа­рас­та­ры­мен қуда­ла­у­ға ешқан­дай қаты­сы жоқ екені аян.

Ол ешқа­шан сая­сат­кер болған да емес және сая­сат­кер болуға қызы­ғу­шы­лық таны­тқан да жоқ. Біз Мақ­сат Дүй­се­но­вті елге экс­тра­ди­ци­я­ла­уды талап ете­міз, сон­да Қаза­қстан соты оның ісін мұқи­ят зерт­теп, әділ үкім шыға­ра алады.

Сот про­цесінің ашы­қты­ғы­на қаты­сты ешқан­дай алаң­да­у­шы­лы­ғы­мыз жоқ.

Дүй­се­но­втың ісі халы­қа­ра­лық резо­нанс тудыр­ды және Гер­ма­ни­я­ның өзін­де бел­сен­ділер мұқи­ят бақы­лай­ды, судья­ларға жалған шешім шыға­руға жол бол­мас деген­ге сенеміз.

Тағы бір маңы­зды аспект:

Біз Қаза­қстан­ның құқы­қтық жүй­есі бұл қыл­мыс­кер­мен тәу­ел­сіз тер­ге­уді үйре­нуі керек деп санаймыз.

«Дөң­ге­лек Өстел» Қаза­қстан Аза­мат­тық қоғам коалициясы

2025 жылғы 17 қара­ша, Қазақстан

А қосым­ша­сы

Үтініш­ке қол қой­ған­дар­дың тізімі